„Jesteś leniwy i się nie uczysz” – to pierwsza i potoczna przyczyna czegoś, co określamy trudności w nauce u dzieci. Z badań wynika, że dotykają one 10-15% polskich uczniów. Oznacza to, że trudno nazwać tak duże zjawisko lenistwem, a powinno poważnym problemem. Na tyle istotnym, że często konieczna jest terapia pedagogiczna mająca na celu pomoc dziecku w adaptacji do programów nauczania.
Obecnie to jedna z najskuteczniejszych form wsparcia dzieci, które zmagają się z trudnościami w nauce. Jej celem jest nie tylko nadrobienie zaległości edukacyjnych, ale przede wszystkim usprawnienie funkcji poznawczych, emocjonalnych i społecznych, które warunkują efektywne uczenie się. W Fixform terapia pedagogiczna prowadzona jest w sposób indywidualny, z pełnym uwzględnieniem potrzeb i możliwości każdego dziecka. W tym artykule dowiesz się wszystkiego o trudnościach w nauczaniu oraz o tym, jak im zaradzić.
Dlaczego dzieci nie radzą sobie w szkole?
Każdego roku tysiące polskich dzieci zmaga się z trudnościami edukacyjnymi, które nie wynikają z braku zdolności intelektualnych czy motywacji. Jak wspomnieliśmy we wstępie, badania pokazują, że około 10-15% uczniów w polskich szkołach ma specyficzne trudności w nauce czytania i pisania, przy czym z głęboką dysleksją boryka się 3-4% dzieci. To oznacza, że w przeciętnej klasie 25-osobowej co najmniej 2-3 uczniów może potrzebować specjalistycznego wsparcia.
Problem polega na tym, że dzieci z trudnościami w uczeniu się to takie, które mimo prawidłowego rozwoju umysłowego i korzystnych warunków szkolnego uczenia się oraz dobrych warunków środowiskowych nie mogą w przewidzianym czasie nauczyć się czytać i pisać albo liczyć. Oznacza to, że inteligencja dziecka nie jest czynnikiem determinującym te trudności – często dzieci z wysokim IQ również doświadczają problemów w nauce.
Z czego wynikają trudności w nauce?
Trudności w nauce mogą wynikać z przyczyn poznawczych, emocjonalnych lub środowiskowych. Współczesne badania wskazują na wieloczynnikowy charakter trudności edukacyjnych. Trudności występują od początku nauki i są konsekwencją zaburzeń funkcji percepcyjno-motorycznych oraz ich integracji. Są to zaburzenia funkcji językowych, spostrzegania, motoryki, uwagi, pamięci.
fot. freepik.com
Jakie są przyczyny trudności w nauce?
Trudności w nauce mogą mieć różne źródła: neurobiologiczne, genetyczne, emocjonalne, poznawcze i środowiskowe. Dlatego, zanim rozpocznie się terapię pedagogiczną, kluczowa jest trafna diagnoza – tylko ona pozwala dobrać odpowiednią formę wsparcia dla konkretnego dziecka. Warto uważnie obserwować zachowanie dziecka i w razie niepokojących sygnałów skonsultować się ze specjalistą.
- Przyczyny neurobiologiczne i genetyczne – badania potwierdzają, że dysleksja i inne trudności w uczeniu się mogą mieć podłoże dziedziczne i są powiązane z odmiennym przetwarzaniem informacji przez mózg. Dotyczą funkcjonowania obszarów odpowiedzialnych za język, czytanie, pisanie i liczenie.
- Specyficzne trudności w uczeniu się – często współwystępują i różnią się nasileniem objawów między dziećmi. Wskazywane typy to:
- dysleksja (czytanie);
- dysgrafia (grafomotoryka);
- dysortografia (ortografia);
- dyskalkulia (matematyka);
- Czynniki emocjonalne i psychiczne – stres, niska samoocena, lęk przed porażką czy brak motywacji mogą poważnie zaburzać proces uczenia się. Dziecko może mieć wiedzę i możliwości, ale zablokowane emocjonalnie nie będzie ich wykorzystywać.
- Czynniki środowiskowe – zarówno szkoła, jak i dom wpływają na efektywność nauki. Zbyt szybkie tempo nauczania, brak indywidualnego podejścia czy niewspierające środowisko rodzinne mogą pogłębiać problemy edukacyjne.
- Deficyty funkcji poznawczych – problemy z pamięcią, uwagą, przetwarzaniem słuchowym lub wzrokowym oraz funkcjami wykonawczymi mogą powodować trudności w przyswajaniu materiału szkolnego mimo wysiłku dziecka.
- Czynniki biologiczne i rozwojowe – zaburzenia wzroku, słuchu, opóźnienia rozwoju mowy, problemy neurologiczne czy niedojrzałość układu nerwowego również mogą utrudniać uczenie się i koncentrację.
Na czym polega terapia pedagogiczna?
Terapia pedagogiczna polega na pomocy dzieciom i młodzieży z trudnościami w nauce lub zaburzeniami rozwojowymi. Nazywana również zajęciami korekcyjno-kompensacyjnymi umożliwia zniwelowanie problemów oraz objawów trudności, co w efekcie powoduje wszechstronny rozwój ucznia. Terapia pedagogiczna obejmuje zróżnicowane metody oraz techniki, które mają na celu usprawnić funkcje poznawcze, emocjonalne i społeczne. Jej celem jet również wyrównanie szans edukacyjnych, a tym samym ułatwienie dziecku startu w dorosłość. Działania terapeutyczne obejmują:
- Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne – skupiają się na korygowaniu i kompensowaniu zaburzeń i odchyleń rozwojowych, np. w obszarze percepcji wzrokowej, słuchowej, motoryki czy orientacji przestrzennej.
- Stymulację rozwoju – ćwiczenia i zabawy, które wspierają rozwój funkcji poznawczych, takich jak uwaga, pamięć, myślenie, a także sprawności manualnej i koordynacji wzrokowo-ruchowej.
- Wsparcie emocjonalno-społeczne – pomoc w budowaniu pozytywnej samooceny, motywacji do nauki oraz umiejętności współdziałania w grupie.
fot. freepik.com
Dla kogo jest terapia pedagogiczna?
Terapia pedagogiczna przeznaczona jest dla dzieci i młodzieży z trudnościami rozwojowymi, które utrudniają im normalny rozwój. Mogą to być:
- trudności w nauce czytania, pisania, liczenia lub inne specyficzne trudności w uczeniu się (dysleksja, dysgrafia, dysortografia, dyskalkulia).
- doświadczenie zaburzeń funkcji wzrokowych, słuchowych, motorycznych lub orientacji przestrzennej.
- wykazywanie nieharmonijnego lub wolniejszego rozwoju.
- problemy emocjonalne i społeczne wpływające na ich funkcjonowanie szkolne.
fot. freepik.com
Jak pomóc dziecku z trudnościami w nauce?
Wczesna diagnoza = skuteczna pomoc. Istotne znaczenie ma jak najwcześniejsze rozpoznanie trudności edukacyjnych i wdrożenie odpowiedniego wsparcia – zanim problemy się pogłębią. Terapia pedagogiczna jest najbardziej efektywna, gdy zostaje rozpoczęta już w pierwszych klasach szkoły podstawowej. Działa na zasadzie korekcyjno-kompensacyjnej – wspiera rozwój zaburzonych funkcji (np. analizy słuchowej, percepcji wzrokowej, koncentracji), jednocześnie wzmacniając te obszary, w których dziecko radzi sobie dobrze.
Badania potwierdzają, że dzieci objęte wczesną interwencją osiągają znacznie lepsze wyniki nie tylko w nauce, ale również w relacjach społecznych i rozwoju emocjonalnym. W Fixform terapia pedagogiczna jest opracowana na indywidualnym planie dla każdego dziecka oraz realizowana ze wsparciem w powrocie do równowagi edukacyjnej i emocjonalnej.
Co wchodzi w zakres terapii pedagogicznej?
W zakres terapii pedagogicznej wchodzi wiele elementów dopasowanych do indywidualnych potrzeb dziecka. Są to na przykład ćwiczenia poprawiające percepcję wzrokową i słuchową, nauka technik czytania, czy budowanie motywacji dziecka do rozwoju. Plan terapeutyczny ze względu na zróżnicowane przyczyny trudności w nauczaniu musi być dopasowany do konkretnej sytuacji, a może obejmować:
- Ćwiczenia usprawniające funkcje poznawcze takie jak percepcję wzrokową i słuchową, pamięć roboczą, koncentrację uwagi, analizę i syntezę wzrokowo-słuchową, logiczne myślenie, klasyfikowanie, wnioskowanie.
- Doskonalenie umiejętności szkolnych, czyli techniki czytania (sylabizowanie, czytanie ze zrozumieniem), pisanie (grafomotoryka, ortografia, budowanie zdań), liczenie i rozumienie pojęć matematycznych, organizacja pracy własnej, planowanie i samokontrola.
- Wzmacnianie kompetencji emocjonalno-społecznych, a więc budowanie motywacji do nauki,
- Odbudowa poczucia sprawczości i wiary w siebie, nauka radzenia sobie z niepowodzeniem, wzmacnianie pozytywnego obrazu własnej osoby jako ucznia.
fot. freepik.com
Jakie są 3 etapy terapii pedagogicznej?
3 etapy terapii pedagogicznej to diagnoza, właściwa terapia oraz monitorowanie postępów. Działając wedle tego schematu, pedagog może indywidualnie dopasować metody, ale też analizować ich skuteczność, a w miarę potrzeb wprowadzać zmiany. Każdy z kroków mających na celu poprawę dobrostanu dziecka ma określony cel i zakres działań:
I Etap – diagnoza i rozpoznanie trudności
Pierwszym krokiem jest przeprowadzenie diagnozy pedagogicznej. Terapeuta analizuje funkcjonowanie dziecka w zakresie umiejętności szkolnych oraz procesów poznawczych i emocjonalnych. W tym celu wykorzystywane są:
- testy diagnostyczne (np. czytania, pisania, liczenia);
- rozmowy z dzieckiem i rodzicami;
- analiza opinii z poradni i informacji od nauczycieli;
II Etap – terapeutyczny (właściwa praca z dzieckiem)
Na tym etapie realizowany jest indywidualny program terapii. Zajęcia mają charakter systematyczny (zwykle 1–2 razy w tygodniu) i są prowadzone w sposób dostosowany do potrzeb ucznia. Terapeuta koncentruje się na:
- eliminowaniu konkretnych deficytów (np. trudności z czytaniem);
- usprawnianiu procesów poznawczych;
- rozwijaniu mocnych stron dziecka;
- budowaniu pozytywnej motywacji do nauki;
III Etap – monitorowanie postępów i ewaluacji
Na bieżąco oceniane są postępy dziecka i skuteczność zastosowanych metod. Terapeuta:
- prowadzi dokumentację pracy z dzieckiem;
- dostosowuje formy i intensywność terapii do aktualnych potrzeb;
- utrzymuje kontakt z rodzicem, udziela wskazówek do pracy w domu;
- wspiera współpracę z nauczycielami;
Podsumowanie
Trudności w nauce u dzieci nie wynikają z braku chęci czy lenistwa – to najczęściej efekt złożonych przyczyn neurobiologicznych, emocjonalnych lub środowiskowych. Mogą dotyczyć dzieci o prawidłowym lub nawet wysokim potencjale intelektualnym, które mimo to mają trudności z czytaniem, pisaniem, liczeniem czy koncentracją. Nierozpoznane na czas, prowadzą do frustracji, obniżonej samooceny i narastającej niechęci do nauki.
Terapia pedagogiczna to skuteczne i bezpieczne narzędzie wsparcia dziecka – pozwala zidentyfikować przyczyny trudności, dostosować formy pracy oraz wzmocnić funkcje poznawcze i emocjonalne. W Fixform diagnozujemy i prowadzimy terapię w sposób indywidualny, kompleksowy i empatyczny, dbając o realne postępy i komfort dziecka.
FAQ
Czym różni się terapia pedagogiczna od zajęć korekcyjno-kompensacyjnych?
Terapia pedagogiczna to ogólna nazwa dla specjalistycznych zajęć wspierających dzieci z trudnościami w nauce. Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne są jedną z jej form – prowadzoną zazwyczaj w szkole, według ustalonego programu. Terapia pedagogiczna w placówkach takich jak Fixform jest bardziej zindywidualizowana, elastyczna i dostosowana do konkretnych potrzeb dziecka, często wykracza poza ramy szkolne.
Czy WWR to terapia pedagogiczna?
Nie. WWR (Wczesne Wspomaganie Rozwoju) to system wsparcia dla dzieci w wieku 0–7 lat z opóźnieniami rozwojowymi, który może obejmować różne formy terapii – w tym terapię pedagogiczną. Natomiast terapia pedagogiczna to konkretna metoda pracy nad trudnościami szkolnymi, stosowana także u starszych dzieci, niezależnie od WWR.
Czym się różni rewalidacja od terapii pedagogicznej?
Rewalidacja to forma wsparcia przeznaczona dla dzieci z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego – ma na celu kompensowanie skutków niepełnosprawności. Terapia pedagogiczna może być realizowana zarówno u dzieci z orzeczeniem, jak i bez – koncentruje się głównie na trudnościach w uczeniu się (czytanie, pisanie, liczenie, koncentracja).
Ile minut trwa terapia pedagogiczna?
Typowa sesja terapii pedagogicznej trwa 45 minut, choć czas ten może być skracany lub wydłużany w zależności od wieku dziecka, poziomu funkcjonowania i formy zajęć. W Fixform dostosowujemy długość spotkania do indywidualnych możliwości i potrzeb ucznia.
Z kim pracuje terapeuta pedagogiczny?
Terapeuta pedagogiczny pracuje przede wszystkim z dzieckiem, ale utrzymuje też kontakt z rodzicami, nauczycielami, pedagogiem szkolnym, logopedą czy psychologiem, jeśli to potrzebne. Współpraca ze środowiskiem dziecka jest kluczowa dla skuteczności terapii.
Jakie zajęcia prowadzi terapeuta pedagogiczny?
Terapeuta prowadzi zajęcia, które wspierają rozwój funkcji poznawczych i szkolnych, m.in.:
zajęcia wyrównawcze i kompensacyjne;
ćwiczenia czytania i pisania;
rozwijanie pamięci, uwagi i logicznego myślenia;
doskonalenie grafomotoryki;
trening koncentracji i organizacji pracy własnej;
Co diagnozuje terapeuta pedagogiczny?
Terapeuta pedagogiczny diagnozuje trudności w uczeniu się, w tym:
specyficzne trudności (dysleksja, dysortografia, dysgrafia, dyskalkulia);
opóźnienia w rozwoju umiejętności szkolnych (czytanie, pisanie, liczenie);
deficyty funkcji percepcyjno-motorycznych;
trudności w koncentracji i zapamiętywaniu;
Co się robi na terapii pedagogicznej?
Zajęcia odbywają się w formie indywidualnej pracy z dzieckiem lub w małej grupie. Terapeuta stosuje gry edukacyjne, ćwiczenia pamięci, zadania językowe i matematyczne, rysunki, łamigłówki oraz techniki wspierające motywację. Celem jest nie tylko poprawa umiejętności, ale też budowanie wiary dziecka w siebie i zmniejszenie szkolnego stresu.
Ile dzieci na zajęciach z terapii pedagogicznej?
Najczęściej zajęcia prowadzone są indywidualnie. W niektórych przypadkach możliwa jest praca w małej grupie (2–4 dzieci), jeśli dzieci mają zbliżony poziom trudności i cele terapeutyczne. W Fixform preferujemy terapię indywidualną, by maksymalnie dopasować program do dziecka.